Yaşam boyunca ihtiyacımız olan bazı beceriler vardır, ki bu becerilere sahip olmak hayatımızı büyük ölçüde kolaylaştırır. Bu becerilerin çoğunun temeli çocukluk döneminde atılır ve yaşam boyunca kullanılır. Öz-denetim becerisi de en önemlilerinden biridir ve yaşam boyu bu beceriye gereksinim duyarız. Bazı eğilim ve uygunsuz isteklerimizi bastırabilme, dikkat yönetimi, bazı kurallara uygun davranabilme gibi becerileri uygulayabilmemizi sağlayan öz-denetim becerisidir.
Çok erken yaşlarda öğrenilen ve gelişimi başlayan öz-denetim becerisi ileriki yaşlarda da bize destek sağlar. Uzun seneler süren çalışmalara göre, öz-denetim becerisi yalnızca çocukluk dönemlerinde değil, yetişkinlikte dahi gelişime açık olduğu görülmüştür.
Anne-baba davranış ve tutumlarının çocuğun öz-denetim becerisi üzerinde etkisi kabul görmektedir ve bu etki azımsanacak bir boyutta değildir. Ebeveynlerin bu gelişimde etkisi bulunan unsurlar ise bilişsel, duygusal ve davranışsal unsurlardır. Örnek vermek gerekirse, çocuğa karşı olumlu hisler beslemek bilişsel unsuru oluşturur. Çocuğa koşulsuz sevgi göstermek duygusal unsuru oluştururken, çocuğa sarılmak gibi eylemler de davranışsal unsuru oluşturur. Bunların yanı sıra çocukla açık ve tutarlı bir iletişim kurmak, güvenli bir bağ kurmasını sağlamak, sınırlar koymak ve yeterli müdahalelerde bulunmak gibi durumlar da öz-denetim becerilerini geliştirmelerine yardımcı olacaktır.
Çocuklara sınırlar koyarken mantıklı açıklamalar yapmak ve basit cümlelerle çocuğa ifadelerde bulunmak önemlidir. Sınırlar koyarken dikte edici bir üslup yerine anlayışlı ve yargılamayan tavırda olmaya özen gösterilmeli. Çocuk sınırlarını bilmeli, fakat yargılanmamalıdır. Çocuk istenmeyen bir davranışta bulunduğunda dozunda müdahelede bulunmak gereklidir. Cezalandırmak, azarlamak, aşırı tepki vermek etkisiz yöntemlerdendir ve çocuğun kendine olan inancını sarsabilir. Bu gibi yöntemler yerine, çocuğa davranışının hatalı olduğunu basit bir dille anlatıp değerlendirme yapması için teşvik edilmelidir.
Öz-denetim becerisi gelişirken çevrenin etkisi çok fazladır. Arkadaş ortamı, sosyal ilişkiler, aile ilişkileri gibi birçok faktör vardır. Çocuk görerek öğrenir ve rol model olarak gördüğü kişiler bu noktada çok önemlidir. Eğer ebeveynler çocuğa öz-denetim becerisi için nasihat verirken kendileri aynı şekilde uygulamazsa çocuk bu noktada bir tutarsızlık olduğunu fark eder. Bu noktada öz-denetim becerisi gelişimi olumsuz etkilenebilir. Eğer anne-baba çocuğun öz-denetim gelişimi konusunda bir kaygı taşıyorsa bir uzmandan yardım almaktan çekinmemeli ve bu süreçte çocuğa karşı sabırla hareket etmelidir.
Kaynakça:
AYDIN, F., & ULUTAŞ, İ. (2022). OKUL ÖNCESİ ÇOCUKLARDA ÖZ DÜZENLEME BECERİLERİNİN GELİŞİMİ. Retrieved 20 February 2022, from http://aseddergi.aksaray.edu.tr/en/pub/issue/39720/470461
Çocuklarda öz Denetimi Sağlamak i̇çin Neler Yapılmalı? Ana Sayfa. (n.d.). Retrieved February 20, 2022, from http://www.eskulapdanismanlik.com/blog/cocuklarda-oz-denetimi-saglamak-icin-neler-yapilmali
